13 Ký Sinh Trùng Nguy Hiểm Khi Đi Du Lịch (Và Nơi Bạn Dễ Bị)

Số lượng ngày càng tăng của các chuyến du lịch toàn cầu khiến chúng ta gia tăng tỉ lệ phơi nhiễm trước các căn bệnh nghiêm trọng và đe dọa tính mạng. Có một điều bạn phải làm trước khi đi du lịch là tiêm chủng ít nhất từ 4-6 tuần trước khi khởi hành. Tiêm chủng sớm cho phép vắc-xin có đủ thời gian phát huy tác dụng khi bạn đặt chân đến nơi sẽ đến.

Các quốc gia khác nhau sẽ yêu cầu các loại vắc-xin khác nhau, và bạn sẽ cần kiểm tra với bác sĩ để biết mình cần những loại vắc-xin và thuốc nào dựa trên địa điểm, thời gian lưu trú, và sinh hoạt dự định của bạn.

Dù bạn đang hướng đến kì nghỉ hè hay đi ngắm cực quang ở Iceland, dưới đây là 13 căn bệnh dịch khủng khiếp nhất khi đi du lịch, và những điều bạn nên biết về chúng.

Virus Chikungunya (CHIKV)

Giống như Zika và dengue, virus Chikungunya lây lan sang con người thông qua vết cắn của muỗi cái bị nhiễm thuộc loại muỗi Aedes . Sốt và đau khớp là những triệu chứng chính, nhưng một vài người có thể bị đau đầu, đau cơ, và phát ban.

Chikungunya hiếm khi gây tử vong và hầu hết mọi người hồi phục hoàn toàn trong vài ngày. Chỉ có một số ít phát triển triệu chứng viêm khớp đau đớn mãn tính, và những trường hợp này thường là người lớn tuổi.

Các khu vực có CHIKV: Cộng hòa Dân chủ Congo, Gabon, Ấn Độ, Indonesia, Maldives, Myanmar, Thái Lan, Pháp

Cách Phòng ngừa: Không có vắc-xin cho bệnh này, nên phương pháp chống đỡ tốt nhất là ngăn ngừa muỗi đốt bằng các bước sau:

• Loại bỏ hoặc giảm số lượng các hộp đựng nước nhân tạo và môi trường sống tự nhiên đóng vai trò là nơi sinh sản cho muỗi Aedes.
• Sử dụng quần áo và dụng cụ được ngâm thuốc trừ sâu Permethrin.
• Sử dụng thuốc chống côn trùng có chứa chất DEET hoặc Picaridin

Bệnh Tả (Cholera)

Cholera là một căn bệnh đường ruột có thể gây tiêu chảy dữ dội. Bệnh này do vi khuẩn gây ra, và có thể lây lan nhanh chóng ở những khu vực xử lý nước thảy và nước uống chưa đầy đủ, cũng như ở các khu vực chiến tranh, nạn đói, và đông đúc.

Nhiễm Cholera thường có các triệu chứng nhẹ hoặc không có triệu chứng, nhưng 5-10% người nhiễm bệnh sẽ có các biểu hiện nặng, đặc trưng bởi tiêu chảy nhiều nước đột ngột và không thể kiểm soát, kèm theo nôn mửa, có thể dẫn đến tụt huyết áp, mất nước, sốc, co rút cơ bắp, và rối loạn nhịp tim. Nếu không được điều trị, bệnh nhân có thể tử vong trong vòng vài giờ.

Các Khu vực có Cholera: Kenya, Malawi, Nigeria, Tanzania, Cộng hòa Dominican, Haiti, Afghanistan, Iraq, Yemen

Cách Phòng Ngừa:

• Tiêm phòng trước khi đi
• Khi đến nơi, theo dõi việc sử dụng vệ sinh và hệ thống vệ sinh đạt chuẩn, tránh sử dụng thức ăn và nước không đảm bảo an toàn

Ebola

Ebola là một bệnh do virus cực kỳ nghiêm trọng và thường dẫn đến tử vong. Virus này được biết lây sang con người từ động vật hoang dã. Lây lan thông qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết cơ thể của người bị nhiễm bệnh.

Bệnh thường xuất hiện đột ngột và đặc trưng bởi sốt, đau đầu, đau cơ và khớp, đau họng, và mệt mỏi, kèm theo tiêu chảy, nôn mửa, và đau bụng. Vẫn chưa được làm sáng tỏ vì sao một vài bệnh nhân có khả năng phục hồi từ virus, nhưng được biết là các bệnh nhân không hồi phục thường không phát triển đầy đủ phản ứng miễn dịch cho đến khi tử vong.

Nếu các triệu chứng giống Ebola phát triển, hãy gặp bác sĩ ngay lập tức. Tập trung vào việc hồi phục và tránh xa những người khác để ngăn lây lan bệnh có khả năng xảy ra.

Trừ khi đi đến một khu vực đang có ổ dịch Ebola, hoặc nếu bạn có tiếp xúc trực tiếp với một bệnh nhân, khả năng nhiễm bệnh là cực kỳ thấp.

Các Khu vực có Ebola: Liberia, Guinea, Sierra Leon, Nigeria, Hoa Kỳ, Mali

Cách Phòng Ngừa: Mặc dù hiện chưa có vắc-xin cho Ebola, khách du lịch vẫn có thể áp dụng các bước sau để tự bảo vệ mình khỏi virus:

• Tránh tiếp xúc với bệnh nhân, người chết, máu, hoặc dịch cơ thể
• Tránh tiếp xúc với động vật, đặc biệt là khỉ, tinh tinh, khỉ đột, và dơi
• Không ăn hoặc cầm nắm thịt sống hoặc thịt chưa nấu chín
• Duy trì vệ sinh cá nhân tốt, bao gồm rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc nước cồn rửa tay.

Viêm Gan A

Viêm Gan A là một bệnh gan do virus được lây lan chủ yếu qua đường tiêu hóa khi ăn phải thức ăn hoặc nước uống nhiễm phân của người nhiễm bệnh.

Bạn dễ tiếp xúc với virus Viêm Gan A khi du lịch đến những khu vực thiếu vệ sinh, nước uống và thức ăn không an toàn, hoặc vệ sinh cá nhân kém.

Mặc dù nhiễm Viêm Gan A khiến bệnh nhân cảm thấy khó chịu trong vài tháng, hầu hết những người nhiễm Viêm Gan A đều hồi phục hoàn toàn và không có tổn thương gan lâu dài. Trong một vài trường hợp hiếm gặp, bệnh này có thể gây ra các triệu chứng làm giảm khả năng hoạt động của cơ thể, và dẫn đến suy gan cấp tính có thể dẫn đến tử vong.

Các triệu chứng có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng, và có thể bao gồm sốt, cảm giác chán ăn, buồn nôn, khó chịu dạ dày, và vàng da. Không phải bệnh nhân nào có đầy đủ các triệu chứng trên.

Khu vực có Viêm Gan A: Áo, Hà Lan, Na Uy, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Vương quốc Anh

Cách Phòng Ngừa:

• Tiêm phòng. Kể cả khi không đi du lịch đến những nơi có Viêm Gan A phổ biến, vắc-xin vẫn có thể được tiêm phòng như một phần của chương trình tiêm chủng thường quy cho trẻ nhỏ, và tiêm cùng với các vắc-xin khác dành cho khách du lịch.
• Duy trì các thói quen giữ vệ sinh cá nhân như rửa tay thường xuyên bằng nước sạch.
• Đảm bảo nguồn cấp nước sạch và an toàn cho sinh hoạt.
• Xử lý rác thải và chất thải hợp lý trong cộng đồng.

Cúm

Cúm là một bệnh truyền nhiễm do virus tấn công hệ hô hấp. Mọi người thường dùng thuật ngữ “cúm” để mô tả bất kỳ loại bệnh nhẹ nào, như cảm lạnh hoặc viêm dạ dày do virus, nhưng “cúm” thật ra chỉ sự nhiễm trùng do virus cúm loại A và B gây ra.

Cúm gây sốt, đau nhức cơ thể, đau đầu, ho khan, và đau họng hoặc khô họng. Bạn có thể sẽ cảm thấy mệt mỏi và chán ăn hơn bình thường. Các triệu chứng này thường nặng nhất trong 3 hoặc 4 ngày đầu, nhưng có thể cần đến 1-2 tuần để hồi phục hoàn toàn. Với đa số, cúm tự biến mất. Nhưng đôi khi, biến chứng của cúm có thể gây tử vong.

Khu vực có Cúm: Sri Lanka, Nhật Bản, Israel, Ý, Hàn Quốc, Canada

Cách Phòng Ngừa: Chích ngừa cúm mùa hàng năm. Chủng ngừa hằng năm với vắc-xin cúm bất hoạt hoặc vắc-xin cúm xịt mũi giúp phòng tránh nhiễm cúm và các biến chứng của nó ở hầu hết tất cả mọi người.

Sốt Rét

Sốt rét là một căn bệnh do ký sinh trùng gây ra, và truyền nhiễm qua cho con người thông qua vết cắn của muỗi Anopheles. Chỉ có loại muỗi này gây sốt rét. Loại muỗi này hoạt động nhiều nhất từ hoàng hôn đến rạng sáng. Khi muỗi nhiễm bệnh này cắn một người và truyền ký sinh trùng sang, các ký sinh trùng này sinh sôi trong gan của bệnh nhân trước khi lây nhiễm và phá hủy tế bào hồng cầu—những tế bào chịu trách nhiệm vận chuyển oxy từ phổi đến khắp cơ thể.

Các triệu chứng của sốt rét đơn giản bao gồm sốt cao, ớn lạnh, và các triệu chứng tương tự cảm cúm, và thường xuất hiện trong vòng từ 7 đến 30 ngày. Các triệu chứng này thường bị chẩn đoán sai hoặc bị bỏ qua ở những khu vực sốt rét ít phổ biến.

Khi có bằng chứng lâm sàng về rối loạn chức năng cơ quan nội tạng, tình trạng được xác định là sốt rét nặng. Sốt rét nặng có thể trở nên nghiêm trọng và khó trị nếu để mặc.

Khu Vực có Sốt Rét: Cộng hòa Dân chủ Congo, Kenya, Angola, Ethiopia, Ghana, Liberia, Brazil, Haiti, Peru

Cách Phòng Ngừa: Đáng tiếc là quá tình phát triến một vắc-xin hiệu quả vẫn đang được tiến hành. Khách du lịch có thể ngăn muỗi cắn và nhiễm sốt rét bằng các bước sau:

• Kiểm tra với bác sĩ về phương pháp điều trị phù hợp như Malarone (chứa atovaquone và proquanil), mefloquine, hoặc doxycline.
• Sử dụng thuốc chống muỗi chứa DEET hoặc picaridin theo hướng dẫn.
• Sử dụng quần áo và dụng cụ được ngâm thuốc trừ sâu Permethrin để che các vùng da có thể bị muỗi cắn.
• Ở và ngủ trong phòng được bọc lưới chắn hoặc phòng có máy lạnh. Sử dụng màn chụp nếu ngủ ở nơi không được che chắn ngoài trời.
• Nếu bị muỗi cắn, tránh gãi, và bôi ngay kem hydrocortisone hoặc lotion có chứa calamine để giảm ngứa

Sau khi đi du lịch: Nói chuyện với bác sĩ nếu cảm thấy khó chịu nặng, đặc biệt nếu bị sốt trong vòng một năm sau khi đi du lịch

Hội Chứng Hô Hấp Trung Đông (MERS)

MERS là một bệnh hô hấp do virus được xác định lần đầu tiên ở Ả-rập Xê-út vào năm 2012. Triệu chứng điển hình bao gồm sốt, ho, và khó thở. Thường bị viêm phổi, nhưng không phải lúc nào cũng có. Một vài trường hợp nhiễm MERS được xác định báo cáo có triệu chứng bất thường, có nghĩa là bệnh nhân không có bất kỳ triệu chứng lâm sàng nào, nhưng vẫn xét nghiệm dương tính với việc nhiễm bệnh.

Virus này dường như không lây nhiễm dễ dàng từ người sang người trừ khi lây qua đường không khí. Mặc dù đa số trường hợp nhiễm bệnh trong người được giải thích là do lây truyền từ người sang người, bằng chứng hiện tại gợi ý lạc đà là ổ dự trữ dịch bệnh chính, và là nguồn lây nhiễm cho con người.

Khu vực có MERS: Trung Quốc, Pháp, Ý, Malaysia, Đại Hàn, Jordan, Áo, Kuwait.

Cách Phòng Ngừa: Hiện tại, không có vắc-xin hoặc phương pháp điều trị đặc biệt. Áp dụng các bước sau đây để tự bảo vệ bản thân khỏi virus:

• Nếu đến tham quan nông trại, chuồng gia súc hay chuồng thỏ, chắc chắn thực hiện các quy tắc vệ sinh chung như rửa tay trước và sau khi tiếp xúc với động vật, và tránh tiếp xúc với động vật bị bệnh.
• Tránh tiêu thụ các sản phẩm động vật sống (chưa được nấu chín) hoặc chưa được nấu chín hoàn toàn.
• Xử lý các sản phẩm động vật cẩn thận để tránh lây nhiễm chéo.

Bại Liệt

Hay còn biết đến là viêm tủy hôi, virus này lây lan chủ yếu từ người sang người thông qua thức ăn và nước uống bị ô nhiễm. Ban đầu, nhiễm bệnh đường ruột có thể lây lan đến tủy sống hoặc não, gây liệt cơ.

Nhiều trường hợp bại liệt không có triệu chứng rõ ràng. Ở những ca biểu hiện triệu chứng, triệu chứng thường xuất hiện đột ngột và bao gồm sốt, đau đầu, buồn nôn, và nôn mửa.

Virus tiếp tục xâm nhập vào máu và hệ thần kinh. Liệt cơ xảy ra trong tỉ lệ nhiễm bệnh chỉ ít hơn 1/100 ca, nhưng rủi ro này gia tăng theo độ tuổi, và bệnh nhân có thể tử vong nếu các nhóm cơ hô hấp và cơ nuốt bị ảnh hưởng. Những người sống sót có thể phát triển bệnh liệt mạn tính. Hồi phục hoàn toàn có thể mất đến cả năm.

Khu Vực có Bệnh Bại Liệt: Afghanistan, Nigeria, Pakistan

Cách Phòng Ngừa:

• Tiêm phòng bại liệt. Kể cả đã chủng ngừa khi còn nhỏ hoặc từng trải qua bệnh bại liệt, bạn vẫn nên tiêm thêm một liều tăng cường trước khi đến khu vực có bệnh bại liệt.
• Ăn thực phẩm sạch và uống nước sạch, tức là tránh dùng thức ăn và nước uống có thể bị ô nhiễm phân của người nhiễm bệnh.
• Duy trì vệ sinh cá nhân tốt và sự sạch sẽ.

Sau khi đi du lịch: Nếu cảm thấy khó chịu nặng, đặc biệt nếu bị sốt, hãy trao đổi với bác sĩ hoặc điều dưỡng. Nhớ nói cụ thể cho bác sĩ/điều dưỡng biết bạn vừa đi du lịch ở đâu và khi nào.

Bệnh Sán Lá Máu (Schistosomiasis)

Đôi khi được gọi là bệnh Bilharzias hoặc bệnh sốt ốc sên, schistosomiasis là một bệnh cấp tính và mãn tính gây ra khi cơ thể có tiếp xúc với ấu trùng của ký sinh trùng —được ốc nước ngọt phóng thích—trong nước bị nhiễm ký sinh trùng.

Đôi khi, người mắc bệnh sán lá máu không cảm thấy khó chịu. Triệu chứng sớm có thể bao gồm phát ban và ngứa da, sốt, ớn lạnh, ho, hoặc đau nhức cơ. Nếu không được điều trị, bệnh sán lá máu có thể dẫn đến các biến chứng hơn nữa.

Khu vực có bệnh sán lá máu: Nam Trung Quốc, Philippines, Lào, Brazil, Venezuela, Cộng hòa Dominican, Iran, Iraq, Yemen, Ả-rập Saudi.

Cách Phòng Ngừa:

• Tránh lội nước, bơi lội, hoặc tắm rửa trong nước ngọt ở các quốc gia có bệnh sán lá máu.
• Nếu bắt buộc phải sử dụng nước ngọt để tắm hoặc vì các lý do khác, xử lý nước bằng một trong năm cách sau để tránh nhiễm bệnh:
  1. Lọc nước bằng bộ lọc lưới mịn (kích thước lỗ 30µm hoặc nhỏ hơn)
  2. Đun nóng nước đến 50˚C và giữ trong 5 phút.
  3. Giữ nước trong bồn chứa/ bể chứa ít nhất 24 giờ trước khi sử dụng.

Sau khi đi du lịch: Nếu cảm thấy khó chịu nặng, đặc biệt nếu bị sốt, hãy nói chuyện với bác sĩ. Mô tả chi tiết cho bác sĩ bạn đã đi du lịch ở đâu và trong bao lâu, và giải thích bạn có thể đã bị phơi nhiễm với nước bẩn. Nhớ hỏi xem có cần thử nghiệm bệnh này không.

Uốn Ván

Uốn ván thường hay được gọi là “cứng hàm” vì các cơ hàm căng cứng lại, và người bệnh không thể mở miệng. Đây là một căn bệnh có thể xảy ra sau khi bị thương do một vật nhiễm bẩn - vi khuẩn này thường hiện diện trong đất và có thể xâm nhập cơ thể thông qua bất kỳ vết thương nào, như vết cắt, vết bỏng, hoặc vết cắn của động vật.

Uốn ván có thể gây tử vong. Vi khuẩn xâm nhập cơ thể thông qua một vết thương, nơi chúng sinh sôi và sản sinh ra một loại độc tố mạnh, lưu chuyển trong máu và gây căng cứng cơ cùng các cơn co rút cơ gây đau đớn. Tử vong thường do các vấn đề hô hấp hoặc kiệt sức.

Khu Vực có Bệnh Uốn Ván: Pháp, Cambodia, Trung Quốc, Ai Cập, Morocco, Niger, Sierra Leone, Yemen

Cách Phòng Ngừa:

• Tiêm phòng uốn ván trước khi đi du lịch. Để tiện lợi, chích vắc-xin Tdap - một loại vắc-xin tăng cường hỗn hợp, bảo vệ bạn khỏi uốn ván, diphtheria (bạch cầu), và pertussis (ho gà).
• Tất cả các vết thương, kể cả vết thương nhỏ, nên được rửa sạch với nước sạch và xà phòng để loại bỏ bụi bẩn và lớp mô mềm.
• Tiêm phòng uốn ván có tính bảo vệ rất cao. Nên chích vắc-xin tăng cường mỗi 10 năm.

Sốt Thương Hàn

Sốt thương hàn là một căn bệnh nguy hiểm đến tính mạng với nguyên nhân là vi khuẩn Salmonella typhi, và được truyền trong hệ thống máu và ruột của người đang nhiễm bệnh. Một lượng nhỏ bệnh nhân hồi phục từ cơn sốt sau khi đã tiếp tục mang vi khuẩn. Những bệnh nhân này được gọi là người mang vi khuẩn. Bạn có thể bị nhiễm sốt thương hàn nếu ăn thức ăn hoặc uống nước uống đã bị nhiễm bẩn, hoặc nếu nước thải bẩn nhiễm vào nguồn nước bạn sử dụng để uống và rửa thức ăn.

Khu vực có sốt thương hàn: Afghanistan, Bangladesh, Bhutan, Brazil, Chile, Cuba, Cộng hòa Dominica, Fiji, Lào, Nepal, Paraguay, Nga, Đông Nam Á (trừ Singapore)

Cách Phòng Ngừa:

• Tiêm phòng sốt thương hàn. Vắc-xin có hiệu quả 60-80% trong 2-5 năm.
• Tránh thức ăn và nước uống rủi ro sẽ giúp bảo vệ bạn khỏi các bệnh khác, bao gồm tiêu chảy, dịch tả, và viêm gan A.
• Duy trì vệ sinh cá nhân tốt và sự sạch sẽ.

Sốt Vàng Da (Yellow Fever)

Được đặt tên theo triệu chứng vàng da ảnh hưởng đến vài bệnh nhân nhiễm bệnh, Sốt Vàng Da lây cho con người thông qua vết cắn của muỗi Aedes hoặc Haemagogus bị nhiễm bệnh.

Hầu hết người nhiễm bệnh không có triệu chứng rõ ràng, và kể cả khi phát triển triệu chứng, họ cũng chỉ bị bệnh nhẹ, bao gồm sốt đột ngột, ớn lạnh, nhức đầu dữ dội, đau lưng, đau cơ, buồn nôn, nôn mửa, và mệt mỏi. Sau hồi phục tạm thời trong khoảng một ngày, khoảng 15% bệnh nhân phát triển thể bệnh nặng hơn, được đặc trưng bởi sốt cao, vàng da, xuất huyết, và cuối cùng là sốc và suy đa cơ quan. Lên đến 50% bệnh nhân trong nhóm này tử vong trong vòng 10-14 ngày.

Hiện nay chưa có thuốc chữa trị sốt vàng da. Phương pháp điều trị nhắm đến việc làm giảm các triệu chứng.

Khu vực có sốt vàng da: Châu Phi, Brazil, Peru, Paraguay, Panama, Columbia.

*Cách Phòng Ngừa:

• Tiêm phòng ít nhất 14 ngày trước khi đi du lịch đến các khu vực có sốt vàng da. Bạn sẽ cần một giấy tờ chứng minh việc tiêm phòng trước và sau khi xuất/nhập cảnh vào các quốc gia này.
• Chọn nhà nghỉ có lưới chống muỗi.
• Sử dụng thuốc chống muỗi chứa DEET hoặc picaridin
• Mặc trang phục che các vùng da có khả năng bị muỗi cắn.

Zika

Zika là một loại virus chủ yếu lây truyền cho con người thông qua vết cắn của muỗi Aedes bị nhiễm bệnh - cùng loại muỗi lây truyền bệnh sốt dengue và Chikungunya. Trong số những người có triệu chứng, bệnh tình thường nhẹ, với các triệu chứng kéo dài từ vài ngày đến một tuần.

Nghiên cứu hiện tại gợi ý Hội chứng Guillain-Barrè (GBS) - một chứng rối loạn hiếm gặp có thể gây ra tình trạng yếu cơ và liệt cục bộ từ vài tuần đến vài tháng - có mối liên hệ mạnh mẽ đến Zika. Tuy nhiên, chỉ một tỉ lệ rất nhỏ người nhiễm Zika sẽ mắc GBS (khoảng 1 trong 4000). Đa số bệnh nhân phục hồi hoàn toàn, nhưng một vài người bị tổn thương vĩnh viễn.

Khu vực có Zika: Mexico, Angola, Maldives, Singapore, Carpe Verde, Ghana, Kenya, Tanzania, Cuba

Cách Phòng Ngừa: Không có vắc-xin hoặc thuốc đặc trị cho Zika. Bảo vệ bản thân khỏi muỗi và Zika bằng các bước sau:

• Mặc áo dài tay và quần dài để che toàn bộ da có thể bị muỗi cắn.
• Sử dụng thuốc chống côn trùng có chứa DEET hoặc picaridin. Luôn sử dụng theo hướng dẫn.
• Vì Zika có thể lây truyền qua đường tình dục, nếu quan hệ tình dục trong khi đi du lịch, bạn nên sử dụng bao cao su hoặc các phương pháp khác để ngăn lây bệnh.

Sau khi đi du lịch: Khi đã trở về nhà sau khi đi du lịch đến một quốc gia có Zika, bạn vẫn nên áp dụng nhiều cách phòng ngừa khác để chống muỗi trong 3 tuần, và tiếp tục sử dụng bao cao su để bảo vệ sức khỏe tình dục của bạn tình.

Những Việc Cần Làm Sau Khi Về Đến Nhà

Nếu phát hiện bạn có triệu chứng thuộc bất kỳ loại bệnh nào kể trên, hãy tìm lời khuyên từ các chuyên gia y tế càng sớm càng tốt.

Nhớ báo cho bác sĩ địa điểm và thời gian bạn đã đi du lịch, và hỏi xem bạn có cần thử nghiệm loại bệnh này không.

Nghỉ ngơi nhiều và có chế độ dinh dưỡng cân bằng để nhanh chóng lấy lại sức khỏe. Nhớ uống nhiều nước, giữ nước tiểu trong suốt. Trong thời gian hồi phục, tốt nhất nên tránh tiếp xúc với những người khác để ngăn chặn khả năng lây bệnh.

Có thể bạn không phát triển triệu chứng của bất kỳ căn bệnh nào, nhưng vẫn nghi ngờ có nguy cơ nhiễm bệnh, hoặc chỉ muốn chắc ăn. Chắc chắn không có hại gì khi phòng ngừa và hỏi ý kiến bác sĩ để có sự an tâm.